80 jaar bevrijding

De Tweede Wereldoorlog in Nederland

In 2025 is het precies 80 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd van de Duitse bezetting. Overal in het land wordt deze bijzondere mijlpaal herdacht en gevierd. We staan stil bij de jaren van onderdrukking, bij moed en verzet, en bij de vrijheid die sindsdien niet vanzelfsprekend is gebleken.

Tussen 1940 en 1945 leefden miljoenen Nederlanders in angst, onzekerheid en beperking. Huizen werden doorzocht, mensen doken onder, verzetsgroepen ontstonden en velen verloren dierbaren. De oorlog liet diepe sporen na in het landschap én in de samenleving. De bevrijding, in het voorjaar van 1945, betekende een nieuw begin – en die vrijheid koesteren we tot op de dag van vandaag.

Oorlog op de Waddeneilanden

Op de Waddeneilanden had de oorlog een bijzonder verloop. Door hun strategische ligging waren de eilanden belangrijk voor de Duitse bezetter. Ze werden zwaar bewaakt, voorzien van bunkers en afgesloten van het vasteland. Op Texel vond zelfs na de Duitse capitulatie nog strijd plaats tijdens de Georgische opstand. Vlieland, Terschelling en Ameland maakten deel uit van de Atlantikwall, met talloze bunkers en militaire posten. De bewoners leefden onder strenge controle, vaak in isolatie en met schaarste. Ameland bood onderdak aan onderduikers, waaronder een Joods meisje. Schiermonnikoog, met ruim 600 Duitse soldaten op een kleine gemeenschap, werd pas op 11 juni 1945 bevrijd en was daarmee het laatste stukje bevrijd Nederland.

Bevrijdingsdata per eiland

                                Texel – 20 mei 1945
Terschelling – 30 mei 1945
Vlieland – 31 mei 1945
Ameland – 3 juni 1945
Schiermonnikoog – 11 juni 1945
                            

20 mei 1945 - Texel

Terwijl de rest van Nederland op 5 mei de bevrijding vierde, woedde op Texel nog strijd. Op 6 april begon hier de zogeheten Russenoorlog: een opstand van Georgische soldaten tegen hun Duitse bevelhebbers. De gevechten duurden tot 20 mei, toen Canadese troepen het eiland bereikten. Texel wordt hierdoor gezien als het laatste slagveld van Europa.

30 mei 1945 – Terschelling

Hoewel Nederland op 5 mei de vrijheid vierde, bleven Duitse troepen op Terschelling aanwezig. Pas op 30 mei werd het eiland officieel bevrijd. De Duitse bezetting had een grote impact op de eilandgemeenschap, met een aanzienlijke militaire aanwezigheid gedurende de oorlogsjaren.

31 mei 1945 - Vlieland

Vlieland werd op 31 mei bevrijd door de 'Jaffa-Force', een eenheid van het Britse leger. De Duitsers lieten het eiland achter met talrijke bunkers en verdedigingswerken, herinneringen aan de jaren van bezetting. Ze waren echter nog niet weg of de eerste badgasten kwamen alweer naar het eiland, een tiental jaren later ook Duitse badgasten, families waarvan de vader tijdens de oorlog op Vlieland had gezeten.

3 juni 1945 - Ameland

Hoewel Nederland op 5 mei 1945 officieel werd bevrijd, bleef Ameland nog tot 3 juni onder Duitse controle. Op die dag verlieten de laatste Duitse soldaten het eiland en kon de Nederlandse vlag eindelijk worden gehesen.

11 juni – Schiermonnikoog

Schiermonnikoog was het allerlaatste stukje Nederland dat werd bevrijd, pas op 11 juni 1945. De Duitse troepen op het eiland gaven zich veel later over dan op het vasteland. Dat kwam doordat er nog ruim 600 Duitse soldaten gelegerd waren tegenover slechts een paar honderd eilandbewoners. Pas toen Canadese troepen arriveerden, legden ze hun wapens neer.

Luister en kijk: 80 jaar bevrijding op de Waddeneilanden

Podcast: ‘De Wadden, een andere oorlog’
In aanloop naar de tv-uitzending brengt de NOS een vijfdelige podcastserie uit over het einde van de Tweede Wereldoorlog op de Waddeneilanden. Presentator Winfried Baijens reist langs Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog, en belicht per eiland een uniek, vaak onderbelicht hoofdstuk uit de oorlogsgeschiedenis.

Elke aflevering komt beschikbaar op de dag waarop het betreffende eiland precies 80 jaar geleden werd bevrijd. De podcast is te beluisteren via de NOS en in je favoriete podcastapp.

Texel - 20 mei

De oorlog eindigt hier in een bloedige opstand van Georgische soldaten. Texel wordt het laatste grote slagveld van Europa.

Terschelling – 29 mei

Een eiland vol bunkers en herinneringen. Met verhalen over dwangarbeid, radarstations en Stolpersteine.

Vlieland - 31 mei

Opgroeien tussen Duitse soldaten: hoe eilandbewoners het dagelijks leven in oorlogstijd beleefden.

Ameland - 3 juni

Ameland bood opvang aan zieke kinderen én aan verzetsweduwen na de oorlog, in het bijzondere vakantiehuis De Terrorist.

Schiermonnikoog - 11 juni

Het laatste bevrijde eiland, waar SS’ers uit Groningen zich schuilhielden op boerderijen. De sporen zijn nog altijd zichtbaar.

TV-uitzending: ‘De Waddeneilanden – 80 jaar Bevrijding’

Op woensdag 11 juni zendt de NOS een speciale tv-uitzending uit over de bevrijding van de Waddeneilanden. Presentator Winfried Baijens reist opnieuw langs de vijf eilanden en spreekt met eilanders over hun herinneringen aan de oorlog en de ongebruikelijk late bevrijding.

De uitzending laat zien hoe het leven op de eilanden tijdens de bezetting vaak relatief rustig verliep, maar hoe juist die rust eind mei 1945 omsloeg in verwarring, angst of spanning.

Wanneer?
Woensdag 11 juni, 20:30–21:21 uur op NPO 2

De Atlantikwall op de Wadden

Bunkers op de eilanden

Tijdens de Tweede Wereldoorlog bouwde de Duitse bezetter honderden bunkers op de Waddeneilanden als onderdeel van de Atlantikwall. Texel telde meer dan 500 bunkers, waarvan er nog steeds enkele te bezoeken zijn. Vlieland kreeg drie grote stellingen waarvan Widerstandsnest 12H is gerestaureerd en nu als museum te bezoeken is. Op Terschelling herinneren bunkers in de duinen, het bos en zelfs bij accommodaties aan het militaire verleden, met als centrum de Tigerstelling. Ameland kende meer dan 100 bunkers, vooral bij Hollum, waarvan er enkele zijn opgenomen in wandel- en fietsroutes. Op Schiermonnikoog liggen nog tientallen bunkers verscholen in het duinlandschap rond het bunkerdorp Schlei, waaronder de imposante Wassermannbunker.

Lees meer over:

Oorlogs- en bunkermusea

Op elk eiland kun je sporen van de oorlog terugvinden in musea en tentoonstellingen. Het Luchtvaart- & Oorlogsmuseum Texel belicht onder andere de Georgische opstand. Op Vlieland geeft Bunkermuseum Wn 12H een tastbaar beeld van het militaire leven in de duinen. De Tigerstelling op Terschelling biedt met rondleidingen en speurtochten inzicht in de luchtoorlog boven het eiland. Op Ameland is het Bunkermuseum bij Hollum ingericht in een voormalige keukenbunker en vertelt het Maritiem Centrum verhalen van bewoners en bevrijders. Het Bunkermuseum Schlei op Schiermonnikoog toont in een authentieke Seeburgbunker hoe het eiland functioneerde als radarpost. De oorlogsbegraafplaats Vredenhof op Schiermonnikoog is bovendien een indrukwekkende plek van herdenking.

Lees meer over: